Από τη «Γαλάζια» στη «Διαστημική» και «Τυρκουάζ» Πατρίδα

Μεγάλη συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια για το περιβόητο τουρκικό δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», το οποίο μάλιστα εντάσσεται πλέον και στο νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Τουρκίας. Αυτά για τα οποία δεν γίνεται συζήτηση είναι το δόγμα της «Διαστημικής Πατρίδας» (Uzay Vatan) αλλά και της «Τυρκουάζ Πατρίδας» (Turkuaz Vatan), τα οποία λειτουργούν στο τουρκικό φαντασιακό ως συμπληρωματικά και υποστηρικτικά της «Γαλάζιας Πατρίδας» με τελικό στόχο το Παγκόσμιο Τουρκικό Κράτος.

Ρίζες «Γαλάζιας Πατρίδας»

Η «Γαλάζια Πατρίδα» είναι το επεκτατικό δόγμα που καλύπτει τις θαλάσσιες περιοχές (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και αποκλειστική οικονομική ζώνη) που έχει κηρύξει η Δημοκρατία της Τουρκίας στη Μαύρη Θάλασσα, τη Μεσόγειο και το Αιγαίο. Αυτή η ιδέα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τον ναύαρχο Cem Gürdeniz στο συμπόσιο για τη Μαύρη Θάλασσα και την Ασφάλεια στη Θάλασσα που πραγματοποιήθηκε στη Διοίκηση Ναυτικών Δυνάμεων το 2006. Στη συνέχεια, στο «δόγμα» συνέβαλε και ο ναύαρχος Cihat Yaycı.

Ενώ ο Πρόεδρος της Τουρκίας μπόρεσε να χρησιμοποιήσει τις ιδέες των ναυάρχων σε μια ευνοϊκή στιγμή, θέλει να διατηρήσει τον έλεγχο ο ίδιος. Το πρώτο σημάδι αυτού ήταν ο εξαναγκασμός σε παραίτηση του Cihat Yaycı στις 7 Μαΐου 2019. Οι λόγοι που «καρατομήθηκε» ακόμη δεν έχουν διευκρινιστεί. Κάποιο υποστηρικτές της «Γαλάζιας Πατρίδας», όπως ο Cem Gürdeniz ή ο Mustafa Özbey, υποπτεύονται χειραγώγηση από συγγενείς του Φετουλάχ Γκιουλέν.

Άλλοι παρατηρητές έχουν αναφερθεί σε προσωπικές διαφωνίες με τον τότε Υπουργό Άμυνας, Hulusi Akar, ο οποίος είχε ασπαστεί τις ιδέες του ναυάρχου Yaycı, αλλά δεν εκτίμησε τη δημοτικότητα και την υπερπροβολή του στα Μέσα ενημέρωσης.

Σε κάθε περίπτωση, η παραίτηση έδειξε ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήθελε να παραμείνει ο μοναδικός κυρίαρχος στο πολιτικό παιχνίδι, στέλνοντας παράλληλα το μήνυμα ότι η αποδοχή ιδεών δεν σημαίνει και εξαργύρωση πολιτικής επιρροής. Οι ναύαρχοι πλήρωσαν, ουσιαστικά, με το ίδιο νόμισμα τα «δόγματά» τους, όπως ακριβώς πλήρωσε και ο Νταβούτογλου το νεο-οθωμανικό του όραμα, το οποίο συνέχισε ο Ερντογάν.

Οι «νέες» Πατρίδες

Πριν από μερικούς μήνες, ο Πρόεδρος της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης, Numan Kurtulmuş, στην ομιλία του προς τους πρεσβευτές που εργάζονται στο εξωτερικό στο πλαίσιο της 14ης Διάσκεψης των Πρέσβεων, είπε: «Πρέπει να ενισχύσουμε τον άξονα της Τουρκίας». Αυτό το αιτιολόγησε ως εξής. «Όπως πριν από έναν αιώνα, το Εθνικό Σύμφωνο ήταν μια από τις βασικές αρχές του Συνεδρίου του Ερζερούμ, του Συνεδρίου του Σίβας και της ίδρυσης της Δημοκρατίας της Τουρκίας, λέω χωρίς υπερβολή ότι έννοιες όπως Γαλάζια Πατρίδα, Κυβερνοπατρίδα, Τυρκουάζ Πατρίδα και Διαστημική Πατρίδα είναι η βάση του νέου Εθνικού Συμφώνου».

Ο Kurtulmuş έλεγε ξεκάθαρα ότι η Τουρκία πρέπει να επεκτείνει τα σύνορα του εθνικού συμφώνου, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Αυτή είναι η έκφραση προθέσεων της νεο-οθωμανικής τάσης, η οποία προσπάθησε να επεκταθεί βασιζόμενη στην ένοπλη δύναμη στη Συρία, τη Λιβύη και τη Μεσόγειο, αλλά όταν αυτό απέτυχε, αναζήτησε άλλους τρόπους.

Η «Διαστημική Πατρίδα»

Η «Διαστημική Πατρίδα» αναφέρθηκε για πρώτη φορά από τον Υπουργό Μεταφορών και Υποδομών Karaismailoğlu, το 2021. Ο δορυφόρος Türksat 5A επρόκειτο να εκτοξευθεί στο διάστημα και ο υπουργός δήλωσε: «Αυτό το βήμα προαναγγέλλει μεγαλύτερα ορόσημα. Όλος ο κόσμος πρέπει να γνωρίζει ότι θα συνεχίσουμε τον δρόμο μας με μια ολοένα αυξανόμενη διεκδίκηση στη 'Διαστημική Πατρίδα'».

Στη συνέχεια το Δόγμα της «Διαστημικής Πατρίδας» είναι μια πρόταση που υποβλήθηκε από το Τουρκικό Ναυτιλιακό και Παγκόσμιο Κέντρο Στρατηγικών (TÜRK DEGS). Υιοθετώντας το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» ως αρχή, η TURK DEGS έχει πραγματοποιήσει μελέτες για τη χαρτογράφηση και την οριοθέτηση του «τουρκικού διαστήματος». Η TÜRK DEGS, η οποία στοχεύει να προστατεύσει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα της Τουρκίας και σε θάλασσα και σε ξηρά, θεωρεί επίσης το βαθύ διάστημα ως «τη βαθιά θάλασσα» για να μπορέσει η Τουρκία να παραγάγει παγκόσμιες στρατηγικές. Για τον λόγο αυτό, η TURK DEGS στοχεύει να ετοιμάσει ένα «Δόγμα Διαστημικής Πατρίδας» και να καθορίσει και να χαρτογραφήσει τα σημεία ενδιαφέροντος τής Τουρκίας στο διάστημα και να παρουσιάσει το στρατηγικό της όραμα.

Ο Πρόεδρος του Κέντρου Έρευνας Υψηλής Τεχνολογίας (YUTAM) της Τουρκίας, Ομέρ Μέμογλου, δήλωσε ότι η Τουρκία έχει ορίσει το βαθύ διάστημα ως περιοχή επιχείρησης με το Δόγμα Διαστημική Πατρίδα (Uzay Vatat) και είπε: «Η διαστημική διοίκηση, η οποία σχεδιάζεται να δημιουργηθεί, εκτός από τις εντολές των χερσαίων αεροπορικών και ναυτικών δυνάμεων θεωρεί το βαθύ διάστημα ως τη βαθιά θάλασσα, κυρίως για σκοπούς παρατήρησης και εξασφάλισης πληροφοριών».

Δηλώνοντας ότι η Τουρκία έχει αρχίσει να επιτυγχάνει κέρδη σε επιχειρησιακές περιοχές πέρα ​​από τα εθνικά της σύνορα με τις στρατηγικές που ακολούθησε, ο Μεμόγλου είπε: «Σε αυτό το σημείο, όπως τα εθνικά σύνορα του Συμφώνου της Τουρκίας μεταφέρθηκαν στις θάλασσές της με το Δόγμα της 'Γαλάζιας Πατρίδας', έχει επίσης μεταφερθεί στο βαθύ διάστημα με το Δόγμα της 'Διαστημικής Πατρίδας'».

«Τυρκουάζ Πατρίδα» και «Παγκόσμιο Κράτος»

Το Δόγμα «Τυρκουάζ Πατρίδας» επινοήθηκε και αυτό από τον αντιναύαρχο Cihat Yaycı. Η «Τυρκουάζ Πατρίδα» θεωρείται ως ο τόπος όπου έζησαν οι Τούρκοι, είχαν επιρροή, κυβέρνησαν και η γλώσσα τους ομιλήθηκε σε όλη την Ιστορία. Ο απώτερος στόχος του Δόγματος της «Τυρκουάζ Πατρίδας» είναι η ιδέα της υποστήριξης και ενίσχυσης της τουρκικής παρουσίας. Αυτό σημαίνει διεκδίκηση δικαιωμάτων σε μέρη όπου ζούσαν οι Τούρκοι, είχαν επιρροή, κυριαρχούσαν και η γλώσσα τους μιλιόταν διαχρονικά. Αυτό είναι ουσιαστικά καμουφλαρισμένος ο Παντουρκισμός.

Πέρα από αυτές τις εσωτερικές εντάσεις, το τρέχον στρατηγικό πλαίσιο είναι τέτοιο, που η Γαλάζια Πατρίδα έχει πρακτικά επιτύχει συναίνεση εντός της τουρκικής κοινωνίας (μεταξύ των μεγάλων πολιτικών δυνάμεων, μόνο το φιλοκουρδικό HDP που περιθωριοποιήθηκε στη Βουλή, επέκρινε αυτό το δόγμα). Ωστόσο, η αλλαγή δυναμικής των συνεργασιών-συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο επιβάλλει στον Ερντογάν μια τακτική αναδίπλωσης κατά καιρούς. Όπως κάποτε υποστήριξε την προσέγγιση με την ΕΕ και στη συνέχεια το λεγόμενο «νεο-οθωμανικό» δόγμα του Αχμέτ Νταβούτογλου, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μπορεί κάλλιστα να αλλάξει τα ιδεολογικά του διαπιστευτήρια και να ανακυκλώσει άλλα δόγματα εξωτερικής πολιτικής αν αυτό ήταν προς το συμφέρον του.

Λιγότερο γνωστή είναι η τουρκική ιδέα για «ένα παγκόσμιο κράτος». Στο τουρκικό φαντασιακό αυτό εκφράζεται καλύτερα από ένα οικουμενικό κράτος στα πρότυπα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με απλά λόγια, η Γαλάζια Πατρίδα, η Διαστημική Πατρίδα και η Τυρκουάζ Πατρίδα, το Blue, είναι τα στάδια που οι Τούρκοι φαντασιώνονται ότι είναι απαραίτητα για την επίτευξη αυτού του τελικού στόχου της παγκόσμιας τουρκικής κυριαρχίας.