Και πάλιν η επαναδραστηριοποίηση της οικονομίας

Είναι η τρίτη φορά στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας που καλούμεθα, όχι να αντιμετωπίσουμε μια ύφεση, αλλά να ανασυστήσουμε την οικονομία σχεδόν εκ βάθρων, μετά την τουρκική εισβολή του 1974 και μετά την οικονομική κρίση του 2013. Για αντιμετώπιση της οικονομικής πανωλεθρίας λόγω του κορωνοϊού θα πρέπει να αντλήσουμε παραδείγματα από τις προηγούμενες εμπειρίες ώστε η οικονομία, όχι μόνο να δραστηριοποιηθεί, αλλά να βγει πιο δυνατή και να διορθώσει τα οποιαδήποτε διαρθρωτικά της προβλήματα. Είναι μια ευκαιρία να θέσουμε την οικονομία πάνω σε καινούργιες βάσεις. Ξεκινώ με τον τομέα των κατασκευών, έναν βασικό τομέα της οικονομίας.

Ο λόγος που επέλεξα τον τομέα αυτόν από πλευράς κορωνοϊού είναι γιατί δραστηριοποιείται σε υπαίθριους χώρους. Ταυτόχρονα είναι ο τομέας με τις περισσότερες διασυνδέσεις με άλλους τομείς της οικονομίας. Κλασικό έμεινε το γαλλικό ρητό «όταν οι κατασκευές προχωρούν, όλα προχωρούν», από την εποχή της ανασύνταξης της γαλλικής οικονομίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (quand le batiment va tout va). Δεν υπάρχει τομέας που δεν διασυνδέεται με τις κατασκευές.

Ξεκινώντας από την παλιά εισήγησή μου για δραστηριοποίηση των κυβερνητικών έργων και μάλιστα με το σύστημα ΒΟΤ (Build Operate Transfer), είναι μια σειρά έργων που εκκρεμούν που θα μπορούσαν τώρα να προωθηθούν χωρίς μάλιστα να χρειαστεί η Κυβέρνηση να πληρώσει αμέσως. Αναφέρθηκα κι άλλοτε στο θέμα της στέγασης των Κυβερνητικών Υπηρεσιών, πλείστες από τις οποίες στεγάζονται σε ενοικιαζόμενα κτήρια έναντι πολύ μεγάλου κόστους. Πέραν της προώθησης των έργων που ανεστάλησαν, με συνεργασία των Τμημάτων Δημοσίων Έργων και Πολεοδομίας κι άλλων θα μπορούσε σύντομα να τύχει επεξεργασίας ένα πρόγραμμα που άρχισε μετά την εισβολή για ανέγερση νέων κυβερνητικών κτηρίων στην ευρύτερη περιοχή της Αρχιγραμματείας κι όπου υπάρχουν ανάγκες αλλού παγκυπρίως. Δυστυχώς, το πρόγραμμα αυτό έμεινε στη μέση μετά την ανέγερση του συγκροτήματος του Υπουργείου Οικονομικών.

Επιπλέον, θα πρέπει να ενθαρρυνθούν και βοηθηθούν οι Οργανισμοί Ανάπτυξης Γης και Χρηματοδότησης Στέγης να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους. Η πρόσφατη συζήτηση για άστεγους, ακριβά ενοίκια κι άλλα στον τομέα της στέγασης, με πήγε πίσω στην κατάσταση που υπήρχε πενήντα χρόνια πριν. Περιέγραψα αλλού τις δυσκολίες που υπήρχαν τότε για απόκτηση στέγης και την επιβάρυνση των γονιών για να «προικίσουν» τις κόρες τους. Τελικά κατόπιν ειδικών μελετών η Κυβέρνηση ενέκρινε τη δημιουργία των δυο Οργανισμών. Ανασκοπώντας τη λειτουργία τους μέχρι σήμερα, κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι ο ρόλος τους ήταν πολύ μικρός. Όμως, η πιο σημαντική συμβολή τους, καταλυτική θα έλεγα, ήταν η μεταβολή στη στάση των τραπεζών, ώστε να προσφέρουν οικιστικά δάνεια με ιδιαίτερα καλύτερους όρους από πριν. Εν τω μεταξύ όμως οι τιμές της γης και τα κόστη κατασκευών αυξήθηκαν υπέρμετρα, ώστε το όνειρο ιδιόκτητης στέγης να καθίσταται και πάλι άπιαστο για πλείστα νεαρά ζευγάρια. Έτσι, είναι καιρός οι πιο πάνω Οργανισμοί να ενεργοποιηθούν πολύ περισσότερο ακόμη και στην περίπτωση των εκτοπισθέντων.

Το Κράτος θα πρέπει να φροντίσει για την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων από άλλες πηγές της αγοράς. Κάποτε προσπαθήσαμε ανεπιτυχώς να «ασφαλίσουμε» στεγαστικά τους εργαζόμενους με την εισαγωγή ενός σχεδίου υποβοήθησής τους μέσω του ΤΚΑ να καταστούν δικαιούχοι δανειοδότησης/εξυπηρέτησης από τους δυο Οργανισμούς. Το Υπουργείο Εργασίας κι οι Κοινωνικοί Εταίροι ίσως θα πρέπει να ξαναμελετήσουν το θέμα. Ίσως θα πρέπει να απευθυνθούμε στα αρμόδια Ταμεία της ΕΕ συνδυάζοντας την περίπτωση με την ανάγκη ανάκαμψης της οικονομίας μετά την πανδημία του κορωνοϊού.

Πέραν των πιο πάνω κατασκευαστικών έργων υπάρχουν κι άλλα έργα, που θα πρέπει να προωθηθούν. Υπάρχουν σε εκκρεμότητα πολλά έργα που έχουν παγώσει στις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, καθώς και οδικά υπεραστικά έργα. Δεν μπόρεσα να καταλάβω π.χ. γιατί η κατασκευή του αυτοκινητόδρομου Πάφου-Πόλης δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο των υποχρεώσεων, που αναλάβαμε με το Σχέδιο Νατούρα 2000 και το θέμα επανέρχεται. Με μια πιο συστηματική προσέγγιση του θέματος από τις αρμόδιες Υπηρεσίες, είμαι βέβαιος ότι το πρόβλημα θα ξεπεραστεί. Εργασίες σε υπεραστικούς και τοπικούς δρόμους, που εκκρεμούν, είναι μια ευκαιρία να προωθηθούν.

Εργασίες κατασκευών θα προκύψουν και με την επαναδραστηριοποίηση των εργασιών άλλων έργων υποδομής που ανεστάλησαν, όπως οι εργασίες στη μαρίνα Αγίας Νάπας, καθώς κι η εντατικοποίηση των προσπαθειών για προώθηση κι άλλων τέτοιων έργων αλλού (π.χ. Πάφο, Λεμεσό) κι άλλων έργων της θάλασσας όπως το σύμπλεγμα λιμανιού/μαρίνας στη Λάρνακα με την ανάθεση του έργου σε ιδιώτη διαχειριστή. Τα αρμόδια Υπουργεία/Υφυπουργεία θα πρέπει να δραστηριοποιηθούν αμέσως και προς αυτές τις κατευθύνσεις.

Αλλά πολλά κατασκευαστικά έργα θα προκύψουν κι από την επαναδραστηριοποίηση των διαφόρων τομέων της οικονομίας και μάλιστα προς την ορθή κατεύθυνση. Π.χ. η νέα βιομηχανική πολιτική θα πρέπει να ξεκινήσει με βάση τη δημιουργία επιτέλους του Τεχνολογικού Πάρκου στο Πεντάκωμο Λεμεσού, για την προώθηση του οποίου είχε μάλιστα συσταθεί ειδική Επιτροπή και αναζητήθηκε επίδειξη ενδιαφέροντος από οίκους που θα το αναλάβουν. Στη νέα προσπάθεια μετατροπής της Κύπρου σε διαμετακομιστικό εμπορικό κέντρο της περιοχής θα πρέπει να επανεξεταστεί η επανασύσταση της Βιομηχανικής Περιοχής Ελεύθερου Εμπορίου στη Λάρνακα, καθώς κι η αξιοποίηση της Κρατικής Έκθεσης στη Λευκωσία. Είναι μια καλή ευκαιρία να κινηθούμε προς την προώθηση των μακροπρόθεσμων στόχων ανάπτυξης της οικονομίας μας.

*Πρώην Υπουργός, πρώην Γενικός Διευθυντής Γραφείου Προγραμματισμού